Nedir Bu Gluten Hassasiyeti? Tüm Yönleriyle Gluten İntoleransı
Son yılların tartışma konusu olan gluten, beraberinde pek çok bilgiyi ve kirli bilgiye de beraberinde getirdi diyebiliriz. Bazı biliminsanları glutenin tam bir saatli bomba olduğu görüşünde iken, kimisi ise gluten hassasiyeti olmayan ve çölyak hastalığına sahip olmayan kişiler için glutenin gerekli bir protein olduğunu savunuyor. Biz de tüm bu bilgileri bir araya getirdik ve tüm yönleriyle bu dosyayı ele almak istedik.
Gluten Nedir?
İnsanlar arasında en yaygın tüketilen besinler arasında buğdayın da bulunduğu, bunun yanı sıra arpa, çavdar gibi gıdalarda da bulunan bir protein ailesine verilen isimdir gluten. Glutenlerin en önemlileri ise Gliadin ve glutenin proteinleridir desek yanlış olmaz. Gliadin ise sağlık sorunlarını doğuran proteindir. Şöyle ki; bir ekmek yaptığınızı düşünün. Un ile suyu karıştırıyorsunuz. Gluten proteinleri bir yapıştırıcı gibi bu iki maddenin yapışmasını sağlıyor. Aynı zamanda esneklik ve kabarmasını sağlayan da yine gluten oluyor ve ağızda ekmeği çiğnerken tat ve dolayısıyla keyif de veriyor. Pek çok insanın gluteni tolere etme yetisi vardır; fakat bazı kişilerde durum böyle değildir ve bu kişiler için gluten ciddi sağlık sorunları oluşturabilir. Gluteni, tabiri caizse, hazmedemeyen kişilere ise çölyak hastası deniyor ve bu kişilerde gluten duyarlılığı, buğday alerjisi gibi hastalıklar gelişebiliyor.
Gluten Hassasiyetinizin Olduğunu Nasıl Anlarsınız?
Sindirim Sistemi Sorunları
Gluten hassasiyetinin en yaygın belirtilerinden biri de bağırsaklarda görülen rahatsızlıklardır. Gluten içeren besinler tükettikten sonra;
- Karın şişmesi
- Gaz
- Karın ağrısı
- Huzursuz bacak sendromu
- İshal ya da kabızlık
Yaşıyorsanız sizin de gluten hassasiyetiniz olabilir.
Devamlı Yorgun Hissetme ve Bitkinlik
Dikkat etmeniz gereken nokta şu; buğday ya da gluten içeren bir tahıl ya da besin tükettikten sonra yorgunluk hissedip hissetmediğiniz... Bitkinlik ve yorgunluğun yanı sıra bu kişilerde konsantre olma zorlukları da görülebilir. Bu tip şikayetleriniz varsa glutensiz beslenme düzenine geçmeniz gerekebilir.
Bitmek Bilmeyen Baş Ağrıları
Gluten proteini, vücut işleyişinde dengesizliğe yol açarak sinir sisteminizin işleyişini olumsuz bir şekilde etkileyebilir. Eğer glutene hassasiyetiniz varsa baş ağrısı ve migren en yaygın belirtilerden biridir ve sizde de görülebilir.
Eklemlerde Rahatsızlık
Tıpkı baş ağrısı gibi, gluten hassasiyeti vücudun işleyişini değiştirerek enflamatuar tepkileri normalden daha da yükseltir ve zararlı bazı tepkimelere sebep olur. Bu da el, diz ve ayakarda şişlik ve ağrı şeklinde görülebilir ve biz buna ödem diyerek geçiştirebiliriz. Fakat bu durum sıklıkla meydana geliyorsa bir doktora başvurmanızın vakti gelmiş demektir.
Hormonal Dengesizlik
Kısırlık, adet öncesi ağrılı sendrom ya da polikistik over sendromu gluten hassasiyeti ile alakalı olabilir. Bu yüzden bazı uzmanlar, bu tip rahatsızlıklarda gluten içeren besinleri tüketmemeniz gerektiğini öneriyorlar.
Keratosis Pilaris – Tavuk Derisi Hastalığı
Keratosis Pilaris, cilt üzerinde çıkan açık kırmızı ve ufak kabarıklıklara deniyor ve halk arasında tavuk derisi hastalığı olarak adlandırılıyor. Bu durumun temel nedeni ise uzun süreli gluten tüketiminin bağırsaklarda neden olduğu hasar ve sonucunda ise A vitamini ve bazı çeşitli yağ asitlerinin düzgün emilmemesi meydana gelebiliyor.
Otoimmun Hastalıklar
Otoimmun, bağışıklık sisteminin vücuda yanlışlıkla saldırdığı bir durum olarak çıkar karşımıza. Yazının başında da belirttiğimiz gibi sindirim sisteminin gluteni yabancı bir istilacı olarak algılayıp saldırıya geçmesi olayında olduğu gibi. Bu şekilde bir algı, protein enflamasyon seviyelerini yükselterek bazı hastalıklara neden olabilir. Bunlar arasında şunları sayabiliriz:
- Sedef hastalığı
- Ülseratif kolit
- Deri sertleşmesi
- Deri veremi
- Skleroz
- Hashimato tiroidi
Psikolojik Bazı Bozukluklar
Aşağıda sıralayacağımız psikolojik rahatsızlıklara neden olan gluten tüketimi kesildiğinde iyileşme görülebilir. Bu hastalıklar ise şu şekildedir:
- Anksiyete
- Depresyon
- Kaygı bozuklukları ve panik atak
- Zihin bulanıklığı
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
- Aşırı öfke ve asabiyet
- Aşırı stres
Peki Nedir Bu Çölyak Hastalığı Nedir?
Gluten tahammülsüzlüğü yani gluten intoleransının belki de en şiddetli halidir. Vücut, karşılaştığı glutene bir yabancı istilacı olarak yaklaşır ve bağışıklık sistemi glutene saldırır. Bu durumda ise bağırsak kanalının içini döşeyen tabakaya karşı hücum eder. Bu savaş sırasında bağırsak duvarı hasar görürken bazı emilim bozuklukları meydana gelir. Sonucunda ise kansızlık, beslenme sorunları, sindirim problemleri, karında şişlik, ishal, kabızlık, şiddetli baş ağrıları, deri döküntüleri, yorgunluk, depresyon gibi belirtiler ve hastalıklar görülür. Çölyak hastalarına bazen teşhis koymak zor olabilir; çünkü bir takım sindirim belirtileri ön planda olmaz. Yalnızca yorgunluk ve kansızlık gibi semptomlar da görülebilir. Bu yüzden de çölyak hastalarına gluten intoleransı tanısı koymak çoğu zaman güçtür. Bu hastalığa sahip bir kişide yukarıda da saydığımız belirtilerden birden çoğu görülebilir ve başka hastalıklar ile karıştırılabilir. Bu nedenle hastaya doğru teşhis konması 6 ila 10 sene sürebilir. Çölyak hastalarının, maalesef yüzde 80 gibi büyük bir kısmı, hiç tanı koyulmadan yaşamlarına devam etmektedirler.
Bazı kişilerde çölyak testi pozitif çıkmasa bile glutene karşı hassasiyetleri vardır. Bu grupta olan kişilere ise çölyak dışı gluten duyarlılığına sahip kişiler deniyor ve toplumda yaklaşık yüzde 13’lük bir kesim olduğu düşünülüyor. Bu kesimde ise sulu dışkı, karın ağrısı-şişliği ve depresyon gibi belirtiler görülüyor. Glutensiz gıda beslenme düzeni ile bu hassasiyetin getirdiği olumsuz sonuçlar ortadan kaldırılabiliyor.
Gluten İntoleransı (Hassasiyeyi) Nasıl Anlaşılır?
En sık görülen şikayetler arasında sindirim sistemi hastalıkları ve psikolojik rahatsızlıklar, baş ve eklem ağrıları görülür. Çölyak tanısı konmasının ise başlıca yolları şunlardır:
- Kan Testleri: hastalıkla var olan antikorları tarayan bir takım testler vardır. Bunlardan en yaygın uygulananı tTG-IgA adı verilen testtir. Bu testin sonucu pozitif çıkarsa sonuçların doğrulanması için genelde bir de doku biyopsisi önerilmektedir.
- İnce bağırsak biyopsisi: Bağırsaklarda hasar var mı yok mu buna bakılır. Bunun yöntemi de bağırsaklardan doku alınması yolu ile gerçekleşir.
Gluten hassasiyetiniz olduğundan şüpheleniyorsanız doktora danışın. Bunun dışında birkaç hafta glutensiz diyet yaparak hassasiyetiniz olup olmadığını anlama şansınız da vardır. Eğer glutensiz beslendiğinizde yukarıda belirtileri göstermiyorsanız çölyak hastası olabilirsiniz. Bu durumda da doktorunuza danışın ve gerekli testleri yaptırıp buna göre bir beslenme düzeni ve yaşam tarzı oluşturun.
Gluten İçermeyen Gıdaların Listesi
Doğal hali ile gluten içermeyen tahıl ve tohumlar:
- Pirinç
- Mısır
- Keten tohumu
- Chia tohumu
- Kinoa
- Keçiboynuzu
- Tef
- Karabuğday
- Yulaf (doğal halinde yoktur)
- Amarant
Doğal hali ile gluten içermeyen besinler:
- Yumurta
- Süt ürünleri (yoğurt, peynir, süt, kefir)
- Et ve deniz ürünleri
- Sebze ve meyveler
- Baklagiller
- Kök ve yumrular
- Kuruyemiş
- Yağlar
NOT: Burada önemli olan nokta işlenmiş gıdalar değil de gluten içermeyen doğal besinler tüketmektir. Eğer paketli bir ürün alacaksanız, üzerinde “gluten içermez” ya da “glutensiz” ibareleri olmasına dikkat etmenizde fayda var. Fakat bu ibarelerin yer alması, bu paketli ürünü tamamen sağlıklı yapmaz; çünkü şeker, doymamış ya da sağlıksız yağlar veya yüksek kalori içerebilir. Ayrıca bira gibi arpa ya da buğday içeren içeceklerin de içinde gluten mevcuttur. Yine doğal besinler tüketmekte fayda var diyor ve yazımızı bitiyoruz. Herkese sağlıklı günler dileriz.
